Brisel, 1. april 2025. – Serija novih studija otkriva alarmantne nivoe dioksina, PFAS-a i teških metala u životnoj sredini u blizini spalionica otpada u Španiji, Francuskoj i Holandiji.
Studije je sprovela nezavisna fondacija ToxicoWatch uz podršku organizacije Zero Waste Europe, a nalazi pokazuju da su područja oko postrojenja za energetsko iskorišćavanje otpada (Waste-to-Energy – WtE) kontaminirana, što predstavlja rizik po javno zdravlje, ekosisteme i bezbjednost hrane.
Istraživanja sprovedena u blizini postrojenja za proizvodnju energije iz otpada u Parizu, Harlingenu i Zubijeti otkrila su široko rasprostranjene i opasne nivoe kontaminacije u zemljištu, vodi, vegetaciji, pa čak i hrani, kao u jajima sa obližnjih farmi. Nivoi dioksina u mahovini, zemljištu i jajima iz slobodnog uzgoja premašili su dozvoljene granice EU na sve tri lokacije, a posebno zabrinjavajući rezultati su zabilježeni na jednom uzorku iz pariške četvrti Ivry-sur-Seine – školskom igralištu. U Harlingenu su koncentracije PFAS-a u vodi zabilježene na nivou 138 puta višem od zakonskog praga za pijaću vodu u Holandiji, dok je u Zubijeti uzorak jaja iz dvorišta u Hernaniju pokazao najviši nivo dioksina koji je fondacija ToxicoWatch ikada zabilježila u Evropi u posljednjih 13 godina. Teški metali, uključujući olovo, živu i arsen, takođe su otkriveni u područjima blizu domova, parkova i škola.
Ovi nalazi predstavljaju sistemski neuspjeh u nadzoru nad životnom sredinom. Zajednice koje žive blizu spalionica izložene su toksičnim hemikalijama, u nekim slučajevima na nivoima daleko iznad zakonskih ograničenja. Ovo bi trebalo odmah da upali alarme širom EU.
U Zubijeti, koja se nalazi u španskom Baskijskom regionu, situacija je jednako ozbiljna. Jedan uzorak jajeta iz dvorišta u Hernaniju sadržao je 38 pg TEQ/g masti – više od 10 puta iznad zakonske granice EU – što predstavlja najvišu koncentraciju dioksina koju je fondacija ToxicoWatch zabilježila u Evropi. Uzorci mahovine pokazali su koncentracije dioksina i do 300 puta više od baznih vrijednosti izmjerenih prije nego što je spalionica počela sa radom 2020. godine. PFAS i teški metali takođe su pronađeni u vodi, mahovini i zemljištu.
U Parizu, uzorci zemljišta i mahovine uzeti u blizini škola i javnih prostora u četvrti Ivry-sur-Seine pokazali su nivoe dioksina iznad bezbjednosnih granica EU. Na jednoj od lokacija, Jardin des Plantes – centralnom pariškom parku udaljenom 2,5 km od spalionice – takođe je pronađena kontaminacija. Ovo dodatno potvrđuje sve veće dokaze o izloženosti u urbanim sredinama, posebno kod ranjivih grupa poput djece. Nacionalna zdravstvena agencija Francuske već je potvrdila da su jaja iz dvorišta u tom regionu previše zagađena za konzumaciju zbog prisustva dioksina i PFAS-a.
U Harlingenu, u Holandiji, nivoi PFAS-a u jajima uporedivi su sa onima pronađenim blizu velikog postrojenja za fluorhemikalije – uprkos činjenici da se u blizini ne nalazi nijedna takva industrija. Jedan uzorak vode zabilježio je koncentraciju PFAS-a 138 puta višu od Holandske zakonske granice, dok su nivoi dioksina u zemljištu sedam puta veći nego 2013. godine. Teški metali poput žive i olova otkriveni su u mahovinama u koncentracijama koje premašuju pragove povezane sa značajnim zdravstvenim rizicima.
Ovo je školski primjer nagomilavanja toksičnih materija u životnoj sredini i lancu ishrane.
Zero Waste Europe poziva institucije EU i nacionalne vlade da hitno preduzmu mjere. To uključuje uvođenje obaveznog, redovnog, monitoringa emisija postojanih organskih zagađivača (POPs) iz svih postrojenja za proizvodnju energije iz otpada, posebno tokom nestandardnih operacija (OTNOC), koje su i dalje slabo regulisane i često uzrokuju nagla povećanja emisija. Takođe se zahtijeva redovno biomonitoring ispitivanje u područjima oko spalionica, s fokusom na zone proizvodnje hrane i ranjive populacije. Šire gledano, nalazi dodatno naglašavaju potrebu za brzim prelaskom na zero waste alternative koje ne uključuju spaljivanje, radi zaštite zdravlja ljudi i životne sredine.
Ovi rezultati razbijaju mit da je spaljivanje otpada čisto ili bezbjedno rješenje. Epoha spaljivanja otpada mora da se završi.